Depresja zależna od pory roku – choroba afektywna sezonowa
Gdy jesień za pasem, dni są coraz krótsze – jest ciemno, gdy chodzimy do pracy i z niej wracamy – słońce chowa się za chmurami i nieraz pada deszcz, wielu z nas doświadcza pogorszenia nastroju. Często chodzimy senni, smutni, poddenerwowani, wydawać by się mogło, że bez powodu. Nie zdajemy sobie sprawy, że winna temu może być choroba afektywna sezonowa – z angielskiego SAD (seasonal affective disorder).
SAD definiowany jest jako depresyjne zaburzenia nastroju u osób o normalnym zdrowiu psychicznym, które pojawiają się zazwyczaj o tej samej porze roku (mniej więcej od października, listopada na półkuli północnej) i trwają do około marca, kwietnia. Choroba ta charakteryzuje się obniżeniem nastroju, zmniejszoną aktywnością, wcześniejszym usypianiem wieczorami, spaniem za dużo i problemami z obudzeniem się oraz tendencjami do objadania się, co skutkuje tyciem.
Co powoduje SAD? Jego przyczyna nie jest do końca poznana, ale często wskazuje się na powiązanie choroby ze zmniejszoną ekspozycją na słońce podczas krótszych jesiennych i zimowych dni. Jedną z najczęściej wymienianych teorii zakłada, że brak słońca może przyczyniać się do nieprawidłowej pracy części mózgu zwanej podwzgórzem. Nieprawidłowa praca podwzgórza może prowadzić do zwiększonej produkcji melatoniny, która powoduje senność; zmniejszonej produkcji serotoniny, co może powodować stany depresyjne oraz zaburzeń naszego wewnętrznego zegara, który jest regulowany przez słońce. Niektóre teorie zakładają również genetyczne podłoże SAD.
Niektórzy eksperci podkreślają, że podczas pandemii COVID-19 jeszcze większa liczba osób może doświadczać symptomów choroby afektywnej sezonowej. Spowodowane jest to zwiększonym poziomem stresu i lęku w społeczeństwie, które połączone ze zmniejszoną ilością słońca, mogą nasilać objawy depresyjne.
W jaki sposób możemy zniwelować negatywne skutki SAD? Na pewno pomoże modyfikacja stylu życia tak, aby zażywać jak największą ilość słońca – powinniśmy jak najwięcej spacerować i ćwiczyć na świeżym powietrzu w ciągu dnia. Odpowiednia dieta bogata w owoce i warzywa też przyniesie pozytywne skutki. Pomóc może również tzw. terapia światłem – na rynku dostępne są specjalne lampy emitujące promienie o odpowiedniej długości fali, które imitują słońce i działają na podwzgórze. Witaminy i suplementy diety również mogą zniwelować objawy SAD. W niektórych przypadkach pomocna może okazać się psychoterapia oraz leki przeciwdepresyjne.
Wielu naukowców podkreśla również, że kontakty międzyludzkie są bardzo ważne w zapobieganiu depresji i SAD. Spotkania i rozmowy z bliskimi nam osobami poprawiają humor, zapobiegają nudzie i dają nam poczucie bezpieczeństwa. Dlatego, gdy zima zbliża się wielkimi krokami, warto zadzwonić do swojego przyjaciela i umówić się na długi spacer w parku.
Bibliografia
Oginska H, Oginska-Bruchal K (May 2014). „Chronotype and personality factors of predisposition to seasonal affective disorder”. Chronobiology International. 31 (4): 523–31
Partonen T, Lönnqvist J (October 1998). „Seasonal affective disorder”. Lancet. 352 (9137): 1369–74.