Sen jest nieodłączną częścią ludzkiej codzienności, jest czymś tak oczywistym, że rzadko
w obecnych czasach przykładamy do niego większą wagę. Długotrwałe zmniejszenie długości snu jest aktualnym i poważnym problemem na świecie. Wiąże się ze współczesnym stylem życia i postępującym zwiększeniem obciążenia pracą i nauką, a także wszechobecnym stresem. A ma przecież tak zbawienne dla organizmu znaczenie. Kiedy śpimy, w naszym organizmie zachodzą liczne procesy fizjologiczne oddziałujące na odporność, regenerację komórek, równowagę metaboliczną czy pracę układu nerwowego. Prawidłowy sen jest nam niezbędny do ogólnego komfortu życia i dobrych relacji z bliskimi, gdyż pozytywnie wpływa również na nasz nastrój. Ma także wpływ na naszą wydajności w czasie pracy i nauki.

Zła jakość snu zaburza prawidłowe funkcjonowanie organizmu na wielu płaszczyznach zdrowia. Brak snu a nawet jego niedobór jest niebezpieczny dla człowieka. Badania udowodniły, że jego brak może prowadzić do wyniszczenia organizmu i może okazać się dla ludzi śmiertelny ((Cappuccio FP, D’Elia L, Strazzullo P, Miller MA. Sleep duration and all-cause mortality: a systematic review and meta-analysis of prospective studies. Sleep. 2010 May;33(5):585-92. )) . W efekcie pogorszenia jakości lub braku snu jesteśmy narażeni na szybsze „łapanie” infekcji takich jak przeziębienie czy grypa. Już 24 godziny bez spania mogą sprawić, że nasza przydatność na infekcje się zwiększy (( Ibarra-Coronado EG, Pantaleón-Martínez AM, Velazquéz-Moctezuma J, Prospéro-García O, Méndez-Díaz M, Pérez-Tapia M, Pavón L, Morales-Montor J. The Bidirectional Relationship between Sleep and Immunity against Infections. J Immunol Res. 2015;2015:678164)) . Co gorsza, jesteśmy wtedy również bardziej podatni na poważniejsze schorzenia przewlekłe, do których można zaliczyć cukrzycę, nadciśnienie, choroby serca i otyłość.

Brak snu negatywnie wpływa na nasz układ immunologiczny i odporność organizmu. Do obniżenia odporności dochodzi poprzez spadek ilości i działania komórek odpornościowych, które odpowiadają za niszczenie mikroorganizmów chorobotwórczych i patogenów. Dodatkowo w organizmie może rozwijać się stan zapalny, który nasz organizm będzie musiał próbować zwalczyć i podwyższony poziom kortyzolu. Z kolei wzrost stężenia markera stanu zapalnego – białka C-reaktywnego, wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia nowotworów ((Meier-Ewert HK, Ridker PM, Rifai N, Regan MM, Price NJ, Dinges DF, Mullington JM. Effect of sleep loss on C-reactive protein, an inflammatory marker of cardiovascular risk. J Am Coll Cardiol. 2004 Feb 18;43(4):678-83)).  „Zdrowy” sen pozytywnie wpływa na pracę serca, normalizuje jego rytm
i ciśnienie tętnicze krwi, a także wyrównuje i uspokaja oddech. ((A Prospective Study of Sleep Duration and Coronary Heart Disease in Women | Sleep Medicine | JAMA Internal Medicine | JAMA Network)) Badania dowodzą, że zbyt krótki jak i zbyt długi sen mają związek z występowaniem nadciśnienia tętniczego. Występowało ono częściej u osób z krótszym, jak i z dłuższym snem w porównaniu z osobami śpiącym 7–8 godzin. Obserwowany związek był niezależny od wieku, płci i masy ciała. ((The Role of Sleep in Cognitive Function: The Value of a Good Night’s Rest – PubMed (nih.gov))) ((Gottlieb DJ, Redline S, Nieto FJ, Baldwin CM, Newman AB, Resnick HE, Punjabi NM. Association of usual sleep duration with hypertension: the Sleep Heart Health Study. Sleep. )) ((Relationship between Duration of Sleep and Hypertension in Adults: A Meta-Analysis – PMC (nih.gov)))
Inne publikacje sugerują, że niedostateczna ilości snu prowadzi do spadku wrażliwości tkanek na insulinę, co determinuje rozwój insulinooporności, a w konsekwencji prowadzi do cukrzycy typu II. ((Abdelmaksoud AA, Salah NY, Ali ZM, Rashed HR, Abido AY. Disturbed sleep quality and architecture in adolescents with type 1 diabetes mellitus: Relation to glycemic control, vascular complications and insulin sensitivity. Diabetes Res Clin Pract. 2021 Apr;174:108774. )) Warto również zaznaczać, że zbyt krótki sen hamuje wydzielanie hormonów, w tym leptyny oraz greliny. ((Ciriello J, Moreau JM, Caverson MM, Moranis R. Leptin: A Potential Link Between Obstructive Sleep Apnea and Obesity. Front Physiol. 2022 Jan 27;12:767318.))
To z kolei zaburza odczuwanie sytości i prowadzi do zwiększonego apetytu i zwiększania masy ciała, gdyż niewystarczająca ilość snu wpływa na zdolność pełnego spalania kalorii. Kalorie są więc magazynowane w tkance tłuszczowej co bezpośrednio powoduje wzrost wagi i otyłość. ((Hartescu I, Stensel DJ, Thackray AE, King JA, Dorling JL, Rogers EN, Hall AP, Brady EM, Davies MJ, Yates T, Morgan K. Sleep extension and metabolic health in male overweight/obese short sleepers: A randomised controlled trial. J Sleep Res. 2022 Apr;31(2):e13469. doi: 10.1111/jsr.13469. Epub 2021 Aug 29. PMID: 34459060.)) ((Nedeltcheva AV, Scheer FA. Metabolic effects of sleep disruption, links to obesity and diabetes. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes. 2014 Aug;21(4):293-8. doi: 10.1097/MED.0000000000000082. PMID: 24937041; PMCID: PMC4370346.))
Brak snu wpływa na nasz wygląd zewnętrzny. Sen ma zbawienny wpływ na stan i kondycję skóry. Ma to duży związek z nocną produkcją kolagenu, czyli tzw. hormonu młodości. ((Jang SI, Lee M, Han J, Kim J, Kim AR, An JS, Park JO, Kim BJ, Kim E. A study of skin characteristics with long-term sleep restriction in Korean women in their 40s. Skin Res Technol. 2020 Mar;26(2):193-199. )) (([PDF] The Effects of Sleep Deprivation on the Biophysical Properties of Facial Skin | Semantic Scholar))
Jakościowy sen wpływa pozytywnie na regenerację organizmu po ciężkim wysiłku intelektualnym i fizycznym. Największy wyrzut hormonu wzrostu następuje tuż po zaśnięciu, stanowiąc blisko 50% uwalnianej ilości tego hormonu w ciągu doby. To tłumaczy, dlaczego sen jest tak potrzebny w grupie dzieci i młodzieży. ((Onderbergen A, Thorner MO, Copinschi G. A quantitative estimation of growth hormone secretion in normal man: reproducibility and relation to sleep and time of day. J Clin Endocrinol Metab. 1992 Jun;74(6):1441-50.)) ((Among teens, sleep deprivation an epidemic | News Center | Stanford Medicine))
Niewystarczająca podaż snu przekłada się na problemy z koncentracją w pracy i w szkole, ponieważ może prowadzić do pobudzenia lub wręcz przeciwnie apatii. Może spowodować kłopoty ze wzrokiem, obniżać funkcje poznawcze takie jak problemy z pamięcią. ((Ashton JE, Harrington MO, Langthorne D, Ngo HV, Cairney SA. Sleep deprivation induces fragmented memory loss. Learn Mem. 2020 Mar 16;27(4):130-135.)) ((Lo JC, Chong PL, Ganesan S, Leong RL, Chee MW. Sleep deprivation increases formation of false memory. J Sleep Res. 2016 Dec;25(6):673-682. doi: 10.1111/jsr.12436. Epub 2016 Jul 5. PMID: 27381857; )) ((Sleep, Learning, and Memory | Healthy Sleep (harvard.edu))) Przewlekłe niedosypanie jest przyczyną zaburzeń równowagi neuroprzekaźników w mózgu, co nieuchronnie prowadzi do chorób neurologicznych, zaburzeń lękowych czy nerwicy. Brak czy zaniedbanie snu może spowodować rozwój zaburzeń depresyjnych. Co ciekawe, zależność między zaburzeniami snu a depresją działa w obie strony. Problemy ze snem mogą wywołać depresję, ale istniejąca depresja prawie zawsze powoduje problemy ze snem. Jest to więc samonapędzający się proces. ((Janusz Heitzman, Sleep disturbances – cause or result of depression, Psychiatria Polska, 2009, tom XLIII, numer 5, 499–511)) ((Al-Abri MA. Sleep Deprivation and Depression: A bi-directional association. Sultan Qaboos Univ Med J. 2015 Feb;15(1):e4-6. Epub 2015 Jan 21. PMID: 25685384; PMCID: PMC4318605.))
Ważne jest, aby dbać o zdrowy sen, zwłaszcza gdy się starzejemy. Prace naukowe, opisujące wpływ snu na mózg w starszym wieku udowodniły, że osoby, które śpią krótko, mogą być bardziej narażone na chorobę Alzheimera. Brak snu zwiększa m.in. poziom beta-amyloidu – białka odpowiedzialnego za degenerację neuronów – w płynie mózgowo-rdzeniowym. ((Bubu, O. M., Brannick, M., Mortimer, J., Umasabor-Bubu, O., Sebastião, Y. V., Wen, Y., Schwartz, S., Borenstein, A. R., Wu, Y., Morgan, D., & Anderson, W. M. (2017). Sleep, Cognitive impairment, and Alzheimer’s disease: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sleep, 40(1), 10.1093/sleep/zsw032.))